Akty prawne dotyczące działania Systemu
Regulacje prawne w zakresie ruchu drogowego, w tym przepisy dotyczące dopuszczalnej prędkości na drogach czy też zakresu działania instytucji nadzorujących bezpieczeństwo ruchu, są prawdopodobnie tą dziedziną prawa, która ma największy wpływ na nasze codzienne życie. Prowadzenie pojazdu, nawet jeśli wydaje się być prozaiczną czynnością dla niektórych kierowców, w rzeczywistości wiąże się z ogromną odpowiedzialnością – zarówno wobec siebie, jak i innych uczestników ruchu drogowego. Należy pamiętać, że dzięki przestrzeganiu przepisów ruchu drogowego możliwe jest zapewnienie wysokiego poziomu bezpieczeństwa wszystkim użytkownikom dróg.
Prowadząc czynności kontrolne, Inspekcja Transportu Drogowego działa na podstawie i w granicach prawa, określonych przepisami m.in.:
- Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym (tj. Dz. U. z 2024 r., poz. 1251 z późn. zm.),
- Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (tj. Dz. U. z 2024 r., poz. 728 z późn. zm.),
- Ustawa z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (tj. Dz. U. z 2024 r., poz. 320),
- Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. - Kodeks wykroczeń (tj. Dz. U. z 2023 r., poz. 2119 z późn. zm.),
- Ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. - Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (tj. Dz. U. z 2024 r., poz. 977 z późn. zm.),
- Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 14 września 2023 r. w sprawie ewidencji kierujących pojazdami naruszających przepisy ruchu drogowego (Dz. U. z 2023 r., poz. 1897),
- Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 24 listopada 2003 r. w sprawie wysokości grzywien nakładanych w drodze mandatów karnych za wybrane rodzaje wykroczeń (tj. Dz. U. z 2013 r., poz. 1624 z późn. zm.),
- Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 23 listopada 2022 r. w sprawie wykroczeń, za które inspektorzy Inspekcji Transportu Drogowego oraz pracownicy Głównego Inspektoratu Transportu Drogowego są uprawnieni do nakładania grzywien w drodze mandatu karnego (Dz. U. z 2022 r., poz. 2467),
- Rozporządzenie Ministrów Infrastruktury oraz Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 31 lipca 2002 r. w sprawie znaków i sygnałów drogowych (Dz. U. z 2019 r., poz. 2310 z późn. zm.),
- Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 3 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowych warunków technicznych dla znaków i sygnałów drogowych oraz urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego i warunków ich umieszczania na drogach (Dz. U. z 2022 r., poz. 2377),
- Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 17 lutego 2014 r. w sprawie wymagań, którym powinny odpowiadać przyrządy do pomiaru prędkości pojazdów w ruchu drogowym, oraz szczegółowego zakresu badań i sprawdzeń wykonywanych podczas prawnej kontroli metrologicznej tych przyrządów pomiarowych (Dz. U z 2019 r., poz. 1081),
- Zarządzenie nr 92 Prezesa Rady Ministrów z dnia 26 października 2012 r. w sprawie nadania statutu Głównemu Inspektoratowi Transportu Drogowego (M.P. z 2020 r., poz. 592).
Przedmiotowe akty prawne znajdują się na stronie Internetowego Systemu Aktów Prawnych.
Wyciąg z przepisów ruchu drogowego dotyczący
obszarów związanych z działaniem CANARD
Artykuł | Ustawa | Wyciąg z treści (stan na dzień 9 stycznia 2024 r.) |
---|---|---|
Art. 20. | Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym | "1. Prędkość dopuszczalna pojazdu lub zespołu pojazdów na obszarze zabudowanym wynosi 50 km/h, z zastrzeżeniem ust. 2. 2. Prędkość dopuszczalna pojazdu lub zespołu pojazdów w strefie zamieszkania wynosi 20 km/h. 3. Prędkość dopuszczalna poza obszarem zabudowanym, z zastrzeżeniem ust. 4, wynosi w przypadku: 1) samochodu osobowego, motocykla lub samochodu ciężarowego o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 t: a) na autostradzie - 140 km/h, b) na drodze ekspresowej dwujezdniowej - 120 km/h, c) na drodze ekspresowej jednojezdniowej oraz na drodze dwujezdniowej co najmniej o dwóch pasach przeznaczonych dla każdego kierunku ruchu - 100 km/h, d) na pozostałych drogach - 90 km/h; 2) zespołu pojazdów lub pojazdu niewymienionego w pkt 1: a) na autostradzie, drodze ekspresowej lub drodze dwujezdniowej co najmniej o dwóch pasach przeznaczonych dla każdego kierunku ruchu – 80 km/h, b) na pozostałych drogach - 70 km/h. 4. Dopuszczalna prędkość autobusu spełniającego dodatkowe warunki techniczne określone w przepisach, o których mowa w art. 66 ust.5, na autostradzie i drodze ekspresowej wynosi 100 km/h. 5. (…) 6. Prędkość dopuszczalna niektórych pojazdów, z zastrzeżeniem ust. 2, wynosi: 1) ciągnika rolniczego (również z przyczepą) – 30 km/h; 2) pojazdu z urządzeniem wystającym do przodu więcej niż 1,5 m od siedzenia dla kierującego – 30 km/h na obszarze zabudowanym i 60 km/h poza obszarem zabudowanym; 3) motocykla (również z przyczepą), czterokołowca i motoroweru, którymi przewozi się dziecko w wieku do 7 lat – 40 km/h; 4) hulajnogi elektrycznej i urządzenia transportu osobistego – 20 km/h." |
Art. 38 § 2. |
Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń | "Kierującemu pojazdem mechanicznym ukaranemu za wykroczenie określone w art. 86 § 1a i 2, art. 86b § 1, art. 87 § 1 art. 92 § 2, art. 92a § 2, art. 92b, art. 94 § 1 albo art. 97a, który w ciągu dwóch lat od ostatniego prawomocnego ukarania popełnia to samo wykroczenie wymierza się karę grzywny w wysokości nie niższej niż dwukrotność dolnej granicy ustawowego zagrożenia." |
Art. 92 § 1. |
Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń | "Kto nie stosuje się do znaku lub sygnału drogowego albo do sygnału lub polecenia osoby uprawnionej do kierowania ruchem lub do kontroli ruchu drogowego, podlega karze grzywny albo karze nagany." |
Art. 92a § 1. |
Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń | "Kto, prowadząc pojazd, nie stosuje się do ograniczenia prędkości określonego ustawą lub znakiem drogowym, podlega karze grzywny." |
Art. 96 § 3. |
Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń | "Karze podlega, kto wbrew obowiązkowi nie wskaże na żądanie uprawnionego organu, komu powierzył pojazd do kierowania lub używania w oznaczonym czasie." |
Art. 129a. |
Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym |
"1. Kontrola ruchu drogowego w odniesieniu do kierującego pojazdem: 1) który wykonuje przewóz drogowy w rozumieniu ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym, 2) w zakresie badania w celu ustalenia w organizmie zawartości alkoholu lub obecności środka działającego podobnie do alkoholu, 3) który naruszył przepisy ruchu drogowego, w przypadku zarejestrowania tego naruszenia przy użyciu: a) przyrządów kontrolno-pomiarowych, b) przenośnych albo zainstalowanych w pojeździe albo na statku powietrznym urządzeń rejestrujących, 4) który rażąco naruszył przepisy ruchu drogowego lub spowodował zagrożenie jego bezpieczeństwa, 5) który wykonuje przewóz drogowy w rozumieniu ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o przewozie towarów niebezpiecznych, 6) który wykonuje transport odpadów w rozumieniu ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach - należy również do Inspekcji Transportu Drogowego. 2. W ramach wykonywania kontroli ruchu drogowego w zakresie, o którym mowa w ust. 1, inspektorom Inspekcji Transportu Drogowego przysługują uprawnienia określone w art. 129 ust. 1 i 2, w tym również wobec właściciela lub posiadacza pojazdu." |
Art. 129g. |
Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym | "1. Ujawnianie za pomocą stacjonarnych urządzeń rejestrujących zainstalowanych w pasie drogowym dróg publicznych następujących naruszeń przepisów ruchu drogowego: a) przekraczania dopuszczalnej prędkości, b) niestosowania się do sygnałów świetlnych - należy do Inspekcji Transportu Drogowego. 2. Wykonując zadania, o których mowa w ust. 1, Inspekcja Transportu Drogowego: 1) rejestruje obrazy naruszeń przepisów ruchu drogowego i przetwarza do celów określonych w niniejszej ustawie obraz pojazdu, którym naruszono przepisy ruchu drogowego, oraz wizerunek kierującego pojazdem, jeżeli został on zarejestrowany oraz dane obejmujące: a) numer rejestracyjny pojazdu, którym naruszono przepisy, b) datę, czas oraz określenie miejsca popełnienia naruszenia, c) rodzaj naruszenia, d) dane właściciela lub posiadacza pojazdu lub kierującego pojazdem, e) numer identyfikacyjny urządzenia rejestrującego; 2) w postępowaniach w sprawach o wykroczenia, o których mowa w ust. 1, prowadzi czynności wyjaśniające, kieruje do sądu wnioski o ukaranie, oskarża przed sądem oraz wnosi środki odwoławcze - w trybie i zakresie określonych w ustawie z dnia 24 sierpnia 2001 r. - Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz. U. z 2021 r. poz. 457, 1005, 1595 i 2328 oraz z 2022 r. poz. 655); 3) wnioskuje do zarządców dróg publicznych, z wyłączeniem dróg zarządzanych przez Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad, o instalację lub usunięcie urządzenia rejestrującego albo obudowy na to urządzenie, z zastrzeżeniem iż w sprawach dotyczących urządzeń rejestrujących naruszenia przepisów ruchu drogowego o dopuszczalnej prędkości wniosek wymaga uprzedniego zasięgnięcia opinii właściwego komendanta wojewódzkiego Policji; 4) dokonuje zakupu i naprawy oraz wykonuje czynności wynikające z bieżącej eksploatacji i obsługi urządzeń rejestrujących oraz obudów na te urządzenia, w tym czynności obejmujące import danych zarejestrowanych przez te urządzenia oraz montaż urządzeń w zainstalowanych obudowach w przypadku urządzeń zainstalowanych przez Inspekcję Transportu Drogowego lub zarządcę drogi działającego na wniosek, o którym mowa w pkt 3, a także w przypadku obudów urządzeń rejestrujących należących do Policji. 3. Zadania Inspekcji Transportu Drogowego, o których mowa w ust. 1, wykonuje Główny Inspektor Transportu Drogowego przy pomocy Głównego Inspektoratu Transportu Drogowego oraz jego delegatur terenowych. 4. (…)" |
Art. 129h. |
Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym |
"1. W zakresie, o którym mowa w art. 129g ust. 1, rejestracji podlegają w szczególności:1) obraz naruszenia, w tym obraz pojazdu, którym kierujący naruszył przepisy ruchu drogowego, wraz z numerem rejestracyjnym pojazdu; 2) data oraz czas popełnienia naruszenia; 3) numer identyfikacyjny urządzenia rejestrującego;- a w przypadku przekroczenia przez kierującego pojazdem dopuszczalnej prędkości rejestrowane są również: 4) prędkość, z jaką poruszał się pojazd; 5) prędkość dopuszczalna w miejscu i czasie popełnienia naruszenia. 2. W szczególnie uzasadnionych bezpieczeństwem ruchu drogowego przypadkach Inspekcja Transportu Drogowego może ujawniać naruszenia przepisów ruchu drogowego w zakresie, o którym mowa w art. 129g ust. 1 lit. a, również za pomocą urządzeń rejestrujących, które ujawniają naruszenia przepisów ruchu drogowego na określonym odcinku drogi. W takim przypadku urządzenia te rejestrują w szczególności: 1) obraz pojazdu, którym kierujący naruszył przepisy ruchu drogowego, wraz z numerem rejestracyjnym pojazdu; 2) datę, czas oraz określenie odcinka drogi, na którym popełnione zostało naruszenie; 3) średnią prędkość, z jaką poruszał się pojazd na odcinku drogi, na którym popełnione zostało naruszenie; 4) prędkość dopuszczalną na odcinku drogi, na którym popełnione zostało naruszenie, w czasie jego popełnienia; 5) numer identyfikacyjny urządzenia rejestrującego. 3. Główny Inspektor Transportu Drogowego ustala wpisanego do dowodu rejestracyjnego właściciela lub posiadacza pojazdu, którym dokonano naruszenia przepisów ruchu drogowego, na podstawie danych i informacji: 1) określonych w ust. 1 i 2; 2) z centralnej ewidencji pojazdów i centralnej ewidencji kierowców udostępnianych za pomocą systemu teleinformatycznego; 3) uzyskanych w związku z prowadzonym postępowaniem, w szczególności od polskich i zagranicznych organów rejestrujących pojazd. 4. (…)" |
Art. 20b. |
Ustawa z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych | "1. Do zarządcy drogi należy ponadto instalacja w pasie drogowym stacjonarnych urządzeń rejestrujących, o których mowa w art. 2 pkt 59 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym, obudów na te urządzenia, ich usuwanie oraz utrzymanie zewnętrznej infrastruktury dla zainstalowanych urządzeń. 2. Zarządcy dróg instalują lub usuwają stacjonarne urządzenia rejestrujące lub obudowy na te urządzenia na wniosek Głównego Inspektora Transportu Drogowego lub z inicjatywy własnej, za zgodą Głównego Inspektora Transportu Drogowego. 3. Zadania, o których mowa w ust. 1, są finansowane przez zarządcę drogi. 4. W przypadku dróg zarządzanych przez Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad obowiązki, o których mowa w ust. 1-3, wykonuje Główny Inspektor Transportu Drogowego. 5. Przepisy ust. 1-3 o zarządcy drogi stosuje się odpowiednio do straży gminnych (miejskich) w przypadku urządzeń rejestrujących eksploatowanych przez te straże. 6. W pasie drogowym dróg publicznych zabrania się instalowania, usuwania, a także eksploatowania (bieżącej obsługi) urządzeń rejestrujących lub obudów na te urządzenia przez podmioty inne niż zarządcy dróg, Policja, Inspekcja Transportu Drogowego oraz straże gminne (miejskie). 7. Zarządcy dróg, Policja, Inspekcja Transportu Drogowego oraz straże gminne (miejskie) mogą zlecać w swoim imieniu innym podmiotom: instalację, usunięcie a także obsługę techniczną obejmującą naprawę, remont i wymianę urządzeń rejestrujących oraz obudów na te urządzenia." |
§95 ust. 1. |
Rozporządzenie Ministrów Infrastruktury oraz Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 31 lipca 2002 r. w sprawie znaków i sygnałów drogowych | "1. Sygnały świetlne nadawane przez sygnalizator S-1 oznaczają: 1) sygnał zielony — zezwolenie na wjazd za sygnalizator, 2) sygnał żółty — zakaz wjazdu za sygnalizator, chyba że w chwili zapalenia tego sygnału pojazd znajduje się tak blisko sygnalizatora, że nie może być zatrzymany przed nim bez gwałtownego hamowania; sygnał ten oznacza jednocześnie, że za chwilę zapali się sygnał czerwony, 3) sygnał czerwony — zakaz wjazdu za sygnalizator, 4) sygnały czerwony i żółty, nadawane jednocześnie — zakaz wjazdu za sygnalizator; sygnały te oznaczają także, że za chwilę zapali się sygnał zielony." |
Tabela dopuszczalnych prędkości maksymalnych
Dopuszczalna prędkość na polskich drogach uzależniona jest m. in. od klasy drogi oraz rodzaju pojazdu. Prowadzenie pojazdu nawet o kilka km/h szybciej, niż wynika to z ograniczeń, może spowodować zagrożenie życia lub zdrowia uczestników ruchu drogowego. Według WHO, wzrost średniej prędkości o zaledwie 1 km/h zwiększa ryzyko wypadku zakończonego urazami o 3%. Zależność między prędkością a możliwością poniesienia obrażeń podczas wypadku wzrasta zdecydowanie w grupie niechronionych uczestników ruchu, takich jak piesi czy rowerzyści. Przykładowo, piesi którzy zostaną potrąceni przez samochód jadący z prędkością 30 km/h lub mniejszą mają 90% szans na przeżycie wypadku, natomiast szanse na przeżycie pieszego potrąconego przez pojazd poruszający się z prędkością 45 km/h spadają do mniej niż 50%. Przy potrąceniu przez samochód jadący 80 km/h szanse pieszego na przeżycie spadają prawie do zera. [WHO]
Należy jednocześnie pamiętać, że prędkość określona na znakach drogowych jest na danym odcinku drogi maksymalną dopuszczalną prędkością, a nie prędkością docelową, a także, że powinna ona za każdym razem zostać dopasowana do warunków panujących na trasie.
Prawo UE w zakresie ruchu drogowego
Głównym celem przepisów Unii Europejskiej z obszaru ruchu drogowego jest poprawa jego bezpieczeństwa i przyczynienie się do zrównoważonej mobilności. Działania prowadzone przez Parlament Europejski i Radę Unii Europejskiej mają na celu ograniczenie śmiertelnych ofiar wypadków oraz liczby rannych. Poniżej znajdują się najważniejsze unijne akty prawne, dotyczące bezpieczeństwa ruchu drogowego:
- Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1936 z dnia 23 października 2019 r. zmieniająca dyrektywę 2008/96/WE w sprawie zarządzania bezpieczeństwem infrastruktury drogowej, wymaga od krajów członkowskich ustanowienia i wdrożenia procedur zarządzania bezpieczeństwem dróg w transeuropejskiej sieci drogowej. Procedury te dotyczą przeprowadzania ocen wpływu podejmowanych działań na bezpieczeństwo ruchu drogowego, audytów bezpieczeństwa ruchu drogowego, przeprowadzania klasyfikacji odcinków i kontroli bezpieczeństwa ruchu drogowego, a także sporządzania sprawozdań z wypadków. Celem dyrektywy jest zapewnienie wysokiego poziomu bezpieczeństwa ruchu drogowego na drogach w Unii Europejskiej, m.in. poprzez stosowanie przez kraje UE wytycznych dotyczących zarządzania bezpieczeństwem infrastruktury.
Treść dyrektywy
- Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/413 z dnia 11 marca 2015 r. w sprawie ułatwień w zakresie transgranicznej wymiany informacji dotyczących przestępstw lub wykroczeń przeciwko bezpieczeństwu ruchu drogowego, której celem jest zapewnienie wysokiego poziomu ochrony wszystkich uczestników ruchu drogowego w Unii, poprzez ułatwienie transgranicznej wymiany informacji o wykroczeniach i przestępstwach popełnianych podczas kierowania pojazdami zarejestrowanymi w innym państwie członkowskim, niż państwo członkowskie, w którym je popełniono.
Treść dyrektywy